Kleine bossen met een grote waarde

Wat is een Tiny Forest?

Een Tiny Forest is een minibosje, verbonden aan een school. Het bosje wordt door kinderen geplant en deze onderhouden het ook. Uit de groep 5/6 worden kinderen aangesteld tot Ranger. Zij zijn verantwoordelijk voor het bosje. De kinderen wisselen elkaar gedurende het schooljaar af, en geven het door aan de volgende groep.

Een Tiny Forest is een zeer speciaal bosje. Er worden veel boompjes dicht opeen geplant. Er komen er 3 stuks op een vierkante meter. De oppervlakte van het bosje is ongeveer een tennisveld. De minimale grootte is 200m², en het is overal minimaal 4 meter breed. De boompjes en struiken zijn inheemse soorten en geschikt voor de grondsoort. Er worden minimaal 25 verschillende soorten bomen en struiken, willekeurig door elkaar heen, geplant

De grondbewerking voor het planten is zeer intensief. De grond wordt tot één meter diep omgewerkt en verrijkt met organische stof. In de meeste gevallen compost en stro. Hierdoor wordt de grond zeer voedselrijk en doorlaatbaar, waardoor de boompjes en struiken goed kunnen wortelen. Hierdoor groeien de boompjes bijzonder snel.

Tiny Forest ‘Insectenstad’ Stiens

Tiny Forest, aan het begin van het eerste groeiseizoen. Dit is Tiny Forest ‘De Insectenstad’ bij CBS De Sprankel in Stiens.

Tiny Forest in Bilgaard

Tiny Forest na 4 groeiseizoenen. Dit is Tiny Forest Prins Maurits in de wijk Bilgaard in Leeuwarden.

Na het planten houdt het bosje zichzelf in stand. Door vallend blad verrijkt de bodem. Door afstervende takken en boompjes neemt het aantal insecten en bodemdiertjes toe. Door de dichte beplanting vinden vogels een schuilplek en de temperatuur kan in het bosje wel 10° koeler zijn dan in de naaste omgeving.

Het onderhoud beperkt zich tot het vrijhouden van de paden en het ruimen van zwerfafval. Verder wordt er niet gesnoeid en verwijderd.

Tiny Forests in de gemeente Leeuwarden

In 1999 kwam de vraag van het IVN of wij een drietal Tiny Forest wilden planten binnen de gemeente. Omdat de Tiny Forest zeer veel raakvlakken heeft met andere veel uitdagingen hebben we besloten hierin mee te gaan.

De Tiny Forest verbetert de:

Biodiversiteit
Wateropvang
Tegen gaan van hittestress
CO₂ opslag
Educatie
Verbinding in de buurt

Als voorwaarde hebben we gesteld dat in elke Tiny Forest een buitenlokaal moet komen. Zodat de kinderen buiten les kunnen krijgen. De leerkrachten van de basisscholen die eraan verbonden zijn krijgen een training in het buiten lesgeven van het IVN. Ook hebben we voor een aantal Tiny Forests opslag van boompjes uit de heemtuinen gebruikt.

De scholen hebben de verplichting om minimaal 10 jaar voor het bosje te zorgen.

Er zijn vier Tiny Forests in de gemeente Leeuwarden

De eerste is in 1999 geplant in de wijk Bilgaard op het schoolplein van IKC Prins Maurits.
De tweede, genaamd De Twee Vlinders, in 2000 in Grou. Kinderen van CBS Nijdjip en OBS De Twa Fisken hebben het bosje geplant en passen erop.
De derde in de wijk Camminghaburen. Kinderen van IKC Alexia, IKC De Sprong en IKC Trianova hebben het bosje in 2000 in het wijkpark geplant. Bij dit bosje is ook een wadi aangelegd voor opvang van water.

De vierde is in het najaar van 2002 aangelegd op het schoolplein bij CBS De Sprankel in Stiens. Deze is tijdens de viering van de start van de provinciale boomfeestdag aangelegd. Dit hebben de kinderen gedaan met o.a. behulp van boswachters van SBB. Voor het aanleggen van de Tiny Forest zijn onder andere de boompjes uit de bakken van het Bosk gebruikt. Verder is er in plaats van stro en compost, bokashi van groenafval uit de gemeente gebruikt.

De kinderen van groep 5 en 6 kregen op die dag ook nog een grote rol in een online les over bomen die in de provincie uitgezonden werd.

De eerste resultaten

We zien dat de bomen ontzettend gegroeid zijn. De bosjes worden intensief gebruikt door de kinderen en de betrokkenheid van de buurt zorgt ervoor de er over het algemeen heel goed op gepast wordt. De temperatuur van de bosjes op de schoolpleinen gaat behoorlijk naar beneden en met de CO₂ opslag en de wateropvang gaat het prima.

Landelijk is er onderzoek gedaan naar de biodiversiteit van de bosjes. Het blijkt dat meer dan 1000 verschillende soorten planten en dieren er in voorkomen. Voor meer informatie kunt u kijken op www.ivn.nl/tinyforest.

Ook een Tiny Forest?

Wilt u ook een Tiny Forest nabij uw school of bent u geïnteresseerd? Dan kunt u de website van het IVN raadplegen en de gemeente Leeuwarden via 14058 en vraag naar Alie Valkema.

Wat zijn de voordelen van een Tiny Forest?

Een Tiny Forest vangt enorm veel water op en houdt veel meer water vast ten opzichte van andere groenstroken. Bijvoorbeeld bij langdurige regen en hoosbuien. Dit komt door de manier waarop de grond is bewerkt en het hoge organische stofgehalte. Ook slibt de grond minder snel dicht, want de grond is van tevoren goed luchtig gemaakt.
De dichte beplanting, de verschillende soorten bomen en het hoge gehalte aan organische stof is goed voor de biodiversiteit. Het trekt veel bodemleven, insecten en vogels aan.
Dit hoge aantal bodemleven zorgt voor een goede vertering van het gevallen blad en takken en slaat dus veel CO₂ op in de bodem.
Een Tiny Forest voor de deur prikkelt de nieuwsgierigheid en geeft kinderen en volwassenen de kans om de natuur in de eigen leefomgeving te ontdekken en daarover te leren.
Een Tiny Forest gaat hittestress tegen. Door verdamping van het water koelt de lucht en door de schaduw blijft de bodem koeler. Het is in de zomer voor mens en dier een aangename plek om te verblijven.

Aanplant van Tiny Forest in Grou. Videocredits: Snoek Puur Groen.

Leslokaal in de natuur

Een Tiny Forest is leerzaam voor schoolkinderen, maar ook andere buurtbewoners. Bij elke Tiny Forest is een buitenlokaal aangelegd, zodat kinderen ook buiten les kunnen krijgen. Leraren krijgen hier een speciale training voor. Buurtbewoners en kinderen uit groep 6 van de scholen in de buurt van een Tiny Forest helpen mee bij het onderhoud, zoals snoeien, onkruid wieden en zwerfafval opruimen. Ook denken ze mee bij het ontwerp tijdens de inspiratieles van het IVN en een landschapsarchitect van de aannemer. De kinderen planten met hulp van professionals de Tiny Forest aan. Zo voelen ze zich al vroeg betrokken en verantwoordelijk voor de Tiny Forest.

Veelgestelde vragen

Wat heeft een boom nodig om gezond oud te worden?

Net als de mens heeft een boom licht, water, zuurstof en voedingsstoffen nodig. Bomen kunnen honderden jaren oud worden, maar in de stad worden ze over het algemeen een jaar of 80. Dit heeft te maken met de beschikbare ruimte die een boom nodig heeft om te kunnen groeien, of de grond niet te veel verdicht is door auto’s, en hoe groot de boom uiteindelijk wordt. De vuistregel is voor elk levensjaar 1 m3, dus 80 jaar = 80 m3 (8x10meter en dan 1 meter diep). Een volwassen boom heeft uiteindelijk 80 kuub grond nodig. Die ruimte is er meestal niet in stedelijk gebied, want in de grond liggen veel kabels en leidingen, rioleringsbuizen, etc. Door technieken en afhankelijk van de locatie kan het wel wat minder qua kuubs, maar dit geeft wel een goede indicatie van wat een boom nodig heeft. Ook is er niet altijd ruimte voor bomen. Waar een boom staat kan bijvoorbeeld geen woning, winkel of evenement komen. Toch doet de gemeente Leeuwarden er alles aan om de bomen een goede start te geven en ze gezond te houden.

Waarom zijn bomen zo belangrijk voor het leven in een dorp of stad (7 redenen)?

Bomen zijn mooi, maar dragen ook voor een groot deel bij aan de leefbaarheid van een stad of dorp. Hier noemen we de meeste redenen hoe bomen bijdragen:

Bomen halen CO2 uit de lucht en slaan dit op

Bomen halen door hun fotosynthese CO2 en andere schadelijke (fijn)stoffen uit de atmosfeer. Deze moleculen zetten ze om in bouwstenen voor hun eigen groei. Op die manier zorgen ze voor een reëel tegengewicht voor de klimaatverandering. CO₂ wordt opgeslagen in hout, bladeren en bodem, vaak eeuwenlang. De opname van CO2 meten we in het Bosk.

Ze zijn meer dan bomen alleen

Bijna de helft van alle diersoorten leeft in het bos, 80% van de biodiversiteit op het land. Bomen wemelen van leven overal ter wereld: insecten en wormen brengen voedingsstoffen in de bodem, bijen en vogels verspreiden stuifmeel en zaden. Ook tijdens Bosk zijn er vele insecten, merels, mezen en houtduiven gesignaleerd die dankbaar gebruik maakten van het wandelende bos.

Ze houden ons koel

Door een bladerdak te maken om zonlicht op te vangen, creëren bossen ook belangrijke oases van schaduw op de grond. Ze verdampen water, wat ook voor verkoeling zorgt. Onder een boom kan het 5-10 graden koeler zijn dan onder een parasol. Stadbomen zorgen ervoor dat gebouwen koel blijven, zodat er minder nood is aan elektrische ventilatoren of airconditioners.

Tijdens een hete dag in Bosk hebben we gemeten dat het op het Wilhelminaplein waar Bosk stond 5 graden koeler was dan op het Mata Hariplein.Lees hier het interview hierover met groenbeheerder Nico Kelderhuis.

4. Bomen maken de lucht schoner en zorgen voor zuurstof
Bomen halen luchtverontreiniging uit de lucht: koolmonoxide, ozon, fijnstof, stikstofdioxide en zwaveldioxide. Daarnaast geven ze ons zuurstof. We meten de luchtkwaliteit ook in het Bosk.

Ze vangen water op en dragen bij aan een goed grondwaterpeil

Bomen zijn gigantische sponzen. Ze nemen afstromend water op eerder dan dat het door de bodem sijpelt, maar ze kunnen het niet allemaal absorberen. Water wat de boom net meer opneemt, druppelt door naar het grondwater. Die grondwatervoorraden zijn belangrijk voor drinkwater, sanitair en irrigatie overal ter wereld. Alle water wat een boom opneemt hoeft niet meer afgevoerd te worden door de riolering. Dit zorgt voor minder wateroverlast tijdens grote regenbuien.

Ze dempen geluidsoverlast

Geluiden vervagen in bossen, wat maakt dat bomen een populaire natuurlijke geluidsmuur zijn. Het dimeffect is vooral toe te schrijven aan de ritselende bladeren – en ander bosgeruis, zoals vogelgezang – en niet meer dan een paar goed geplaatste bomen kan geluid beperkten met 5 tot 10 dB, of ongeveer 50% van wat waargenomen wordt door het menselijke oor.

7. Bomen zijn goed voor het welzijn van mensen

Bomen zijn mooi om naar te kijken, maar ze helpen ons ook te ontdekken en te ontspannen.

Mensen worden meer uitgenodigd om te bewegen door groen.
Kinderen concentreren zich beter in een groene omgeving en presteren beter op school.
Als je ziek bent en uitkijkt op groen herstel je sneller.
Bladkleuren dragen bij aan ontspanning en je emotioneel goed voelen.
Bomen zorgen voor fruit, noten, zaden en sap, maar zorgen ook voor weelde op de grond, zoals eetbare paddenstoelen, bessen en kevers
Contact met het bos vergroot onze creativiteit.

Lees meer over het nut van bomen op de website https://degroenestad.nl/facts/

Wat leren we van Bosk?

Hoe waardevol ons bomenbestand is kunnen we meten. Op wijkniveau weten we wat het groen jaarlijks opneemt aan Co2, hoeveel het water afvangt en hoeveel luchtverontreiniging wordt opgenomen. Dit zijn nog maar een paar ecosysteemdiensten die zo op waarde gezet kunnen worden.
We weten dat bomen die gezond oud en groot kunnen worden de meeste baten ( ecosysteemdiensten) leveren. Dat begint optimaal te worden als de boom 20 jaar of ouder is. Daarvoor heeft de boom een goede groeiplaats nodig. Een vuistregel is dat we voor elk levensjaar 1 m3 onder de grond nodig hebben. Dus als we een boom 80 jaar willen laten worden hebben we een stuk van 8x10x1 m nodig. Dat is in de stad met alle kabels en leidingen een uitdaging. Maar daarom zetten wij niet in op kwantiteit van bomen planten maar kwaliteit: we gaan voor gezonde bomen die lang kunnen groeien en optimaal onze leefomgeving verbeteren. Daar waar dat niet kan kiezen we voor soorten die minder groot worden.
We weten waar de plaatsen zijn die kwetsbaar zijn voor hittestress en wateroverlast. We gaan op die plekken bomen planten waar dat kan, tegelijkertijd willen we hier de biodiversiteit verhogen.
We willen 10% meer schaduw tegen hittestress creëren door meer bomen te planten.
We stimuleren bewonersinitiatieven die willen vergroenen, en dat zijn er inmiddels al best wat!
Overbodige verharding halen we weg en planten we groen. Bijvoorbeeld met Steenbreekacties.
We subsidiëren groene daken en vergroening van de tuin.
Tijdens Bosk meten we op 11 pleinen constant de temperatuur. Elk uur doen we een meting. Ook in het Bosk “reizen” 3 sensoren mee die zowel temperatuur als luchtvochtigheid meten: mensen voelen het verschil wel, maar we kunnen dit ook aantonen dat het echt werkt.